Op 5 mei 2025 organiseert het Oranjecomité Hoogland een bijzondere activiteit: tokkelen en abseilen vanaf de Sint Martinustoren aan de Kerklaan. Reden: de toren heeft een speciale rol gespeeld tijdens de Duitse bezetting in 1943 én in 1945 aan het einde van de Tweede Wereldoorlog.
Bevrijdingsdag
De activiteit past in het kader van het herdenken van ‘80 jaar vrijheid in Hoogland’. Het Oranjecomité Hoogland (OCH) heeft ter gelegenheid hiervan op 4 en 5 mei 2025 een groot aantal activiteiten opgezet. Het tokkelen en abseilen op Bevrijdingsdag is hier één van. Het evenement vindt plaats op 5 mei tussen 12.00 en 19.00 uur.
Wat is tokkelen en abseilen?
Bij tokkelen kunnen Hooglanders zich vanaf de toren van de Sint Martinus vanaf zo’n 34 meter hoogte langs een kabel naar beneden laten glijden tot voorbij basisschool Langenoord op de Kerklaan.
Bij het abseilen zeilt men vanaf de toren direct naar beneden en landt men op het plein voor de Sint Martinuskerk. Uiteraard gaat een en ander met de nodige begeleiding en veiligheidsvoorzieningen gepaard.
Deelnemers vanaf 18 jaar kunnen zich binnenkort aanmelden om het spectaculaire gebeuren zelf te beleven. Vanaf 12 t/m 17 jaar is een toestemmingsverklaring van de ouders verplicht.
De kosten van het tokkelen en abseilen zijn als volgt:
• abseilen: € 7.50
• tokkelen: € 10.00
• combi: € 15.00
Binnenkort wordt de website bekend, waarop men zich kan aanmelden.
Drie torenklokken geroofd
De rooms-katholieke Sint-Martinuskerk dateert uit 1882. De Sint Martinustoren heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) een speciale rol gespeeld.
In 1943 heeft de Duitse bezetter de klokken van de kerk gevorderd om deze waarschijnlijk te laten omsmelten voor de oorlogsindustrie. Pastoor De Jong wond er geen doekjes en schreef in zijn aantekenboek van de parochie:
‘In het jaar des Heren 1943 op 12 maart voormiddags om halftien, hebben de gehate en wrede Duitsers als roofzuchtige wolven en luipaarden, zich grotelijks heiligschennend vergrepen aan de kerk van den H. Martinus te Hoogland, doordat zij de drie gewijde klokken van den H. Maagd Maria, van den H. Martinus en van Nicolaas hebben geroofd.’
Toen de klokken op het kerkplein klaarstonden voor vervoer naar Duitsland, bleek op een van de klokken geschreven te staan: ‘Wie met klokkenijzer schiet, die wint de oorlog niet.’ En op een andere klok stond: ‘Met de klokken uit onze toren, is de oorlog verloren.
Toren opgeblazen
De Sint Martinuskerk na het opblazen van de toren op 19 april 1945. De foto is waarschijnlijk gemaakt door fotograaf Henk Willink, een Arnhemse evacué.
Aan het eind van de oorlog, op 19 april 1945, werd de toren van de kerk opgeblazen door de Duitse bezetters. De Duitsers wilden niet dat de geallieerden de toren vanuit de lucht zouden gebruiken als herkenningspunt. De toren viel na het opblazen achterover op het kerkdak dat daardoor deels instortte (zie bovenste foto), waardoor er in de kerk geen bijeenkomsten meer konden worden gehouden.
Pastoor De Jong schreef in het aantekenboek van de parochie:
‘19 april, een dag die met zwarte letters in de geschiedenis worde aangetekend, en die zijn weerga niet heeft, werd door de vernietigingstroepen der wrede en onmenschelijke Duitschers ’s nachts 12 uur de slanke toren van St. Martinus opgeblazen’.
Nieuwe kerk en nieuwe klokken
Direct na de oorlog was er grote schaarste aan bouwmaterialen, terwijl pastoor De Jong ook de gewelven en de toren in 1945 in het bouwplan had opgenomen. Daarvoor kreeg hij geen toestemming. Pas in 1955 kreeg hij zijn zin.
De Sint Martinuskerk kon worden hersteld naar een ontwerp van architect Th. J. van Elsberg. Hiervoor zijn de oude stenen van de toren gebruikt, al is de vorm van de huidige toren anders dan die van de vooroorlogse toren. Op 26 augustus 1957 werden er drie nieuwe klokken in de toren gehesen. Later kwam er nog een zware vierde bij.
Op 5 september 1957 werd onder grote belangstelling de nieuwe kerk ingewijd door Z.H.E. Mgr. Dr. B.J. Alfrink, aartsbisschop van Utrecht. Hij werd begeleid door pastoor Hendriks.
Vrienden van de Sint Martinus
Voor het behoud van de kerk is in 2017 de stichting Vrienden van de Sint Martinuskerk Hoogland opgericht.
Foto: Pastoor Hendriks (links) ontvangt aartsbisschop Alfrink aan het begin van de Hamseweg om samen naar de nieuwe Sint Martinuskerk aan de Kerklaan te rijden. (collectie Historische Kring Hoogland)
Eerdere artikelen over de activiteiten van het Oranjecomité Hoogland in 2025:
- Oranjecomité: viering 80 jaar ‘Hoogland in Vrijheid’ in voorbereiding.
- Theatervoorstelling ‘Titus laatste reis’ in Sint Martinuskerk.
- Nieuw boek over namen van gevallenen op de Gedenknaald.
- De Canadezen komen -ter herdenking- weer naar Hoogland.
Foto verwoeste toren: Collectie Historische Kring Hoogland.